Ustawy kościelne, również unieważniające (leges irritantes) oraz prowadzące do niezdolności prawnej osób (leges inhabilitantes), w razie wątpliwości o prawnym charakterze prawnym nie znajdują zastosowania, czy jak to ujmuje Kodeks prawa kanonicznego w kanonie 14, nie obowiązują – non urgent.
Wątpliwość (dubium) to, jak wypowiadają się kanoniści i orzecznictwo, stan swego rodzaju „zawieszenia” umysłu danego człowieka pomiędzy dwoma racjonalnymi zdaniami (sądami), nie dającymi się pogodzić (rozbieżnymi, sprzecznymi ze sobą). Dubium takie pojawia się gdy za oboma stanowiskami stoją obiektywne argumenty, co powoduje, że oba zdania są równie prawdopodobne.
W przypadku wystąpienia wątpliwości faktycznej, (in dubio facti) Kodeks prawa kanonicznego z 1983 roku przewiduje, że biskupi ordynariusze są władni udzielać dyspensy od ustaw unieważniających lub uniezdalniającyh (ab eis [sc. legibus irritantibus et inhabilitantibus] dispensare possunt). Kanon 14 Kodeksu zastrzega jednak w swym ostatnim zdaniu, że jeżeli mamy do czynienia z dyspensą zastrzeżoną (dispensatio reservata), winna ona być udzielona przez właściwą władzę (concedi soleat ab auctoritate cui reservatur).
Wątpliwość co do prawa (dubium iuris) dotyczyć może kwestii obowiązywania ustawy (czy ją właściwie ogłoszono, czy weszła w życie). Kontrowersją odnośnie obowiązywania ustawy kościelnej jest również pytanie, czy ustawy nie odwołano oraz czy nie popadła w desuetudo (według orzeczenia dawnej Kongregacji Soboru z roku 1928, które do dziś zachowuje swą aktualność, ustawy, których nie wykonywano przez okres 10 lat popadają w desuetudo), zatem czy nie uległa zniesieniu przez trwały zwyczaj odmienny, mających charakter prawa. Kolejnym ważnym zagadnieniem jest badanie, czy ustawa powszechna nie została zniesiona przez dyspensę lub przywilej.
W razie obiektywnie zasadnej wątpliwości co do prawa, ustawa nie obowiązuje (lex dubia lex nulla, lex dubia non obligat). Wolność ludzka i wolność Kościoła ma bowiem charakter uprzedni wobec ludzkiego prawa pozytywnego.
Wątpliwość faktyczna (dubium facti) zajdzie, gdy nie jest pewne, czy dana zaszłość faktyczna podpada pod znamiona przewidziane w prawie kanonicznym (np. czy zachodzi powinowactwo). W takich wypadkach biskup miejsca jest władny udzielić dyspensy od każdej ustawy kościelnej, również jeśli dyspensa jest zastrzeżona, o ile chodzi o taki rodzaj spraw, w których Stolica Apostolska co do zasady dyspensuje. Ma to znaczenie przy ustawach dotyczących ważności aktu, bowiem prawa nakazujące i wzbraniające oraz kanony karne nie wiążą w razie pojawienia się dubium facti.